ಅಸ್ಪಾಮಿನ ಪ್ತಾಕ್ತನ ಚಿರಿತ್ತೆ
ನವಶಿಲಾಯುಗೊ ಸೆಂಸ್ಕೃಊ ಕರ್ಕೈಗಳು ಲೈಸೊಳಿಎಷಿಯೆಶಿಟೆಕ್ ಭಾಷೆಯೆನ್ನಾಣ್ಣು ಜನರಿರಬಹುದೆಂದು ಕೆಲವು ಏದ್ವಾರಿಸರು ಊಶ್ಚಸಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಇದುವರೆಗೆ ಇದಕ್ಕ ಖಚಿತ ಆಧಪಗಳೇನೂ ಗುಂಕಿಲ್ಲ. ಅಸ್ನಾಮಿನ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶೆಗಳಲ್ಲಿ ಬೃಹೆಹ್ ಶಿಲಾಸಮಾಧಿಗಳು ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಯಪೆ. ಆದರೆ ಇವುಗಳ ಕಾಲವಾಗಲಿ ಕತೃ೯ಗಳ ಎಷಯವಾಗಲಿ ಸಂಬರಿಧೆಪಟ್ಟ ಸೆಂಸ್ಕೃತಿಯೆ ನಿವರೊಗಲಿ ಏನೊ ತಿಳಿದಿಲ್ವ ಇತ್ತೀಚೆನಪೌಗೊ ಆಲ್ಲಿನ ಕೆಲವು ಆದಿವಾಸಿಗಳು ಬೃಹೆತ್ ಶಿಲಾಸಮಾಧಿಗಳನ್ನು ನಿಮಿ೯ಸ್ತೂದ್ಧರೆಂಬುದೆಕ್ಕ ಆಧಾರಗಳಿನೆ. ಭೂಯ ಮತ್ತು ಆತಿವ್ಯಷ್ಟಝಗಿರುವ ಅಸ್ನಾಮ್ ಪ್ಪಂಳೆಶದಲ್ಲಿ ಪುಂನ ಕಾಲದ ಕೆಟ್ಟಡಗಳು ಉಳಿದುಬರುವುದು ಅಮೊವ೯. ಭಣ್ಯಾವಶೇಷೆಗಳು ಆಲ್ಲಲ್ಲಿ ಇದ್ಧಿರಬಹುದಾದರೂ ಅಲ್ಲಿನ ಯೆಥೇಬ್ಬಿವಾದ ಸಸ್ಕರಾಶಿ ಇವನ್ನು ಜನರ ದೃಪ್ಪಿಯಿರಿದ ಬಹುಬೇಗ ಹುದುಗಿಸಿಬಿಡುತ್ತಂ. ಆಕಸ್ನಾತ್ತಾಗಿ ಕೆಲವು ಗುರಿತಿಸೆಲ್ಪಟ್ಟೆದ್ದರೂ ಈ ಫೋಶದಲ್ಲಿ ಸಂಚಾರ ಹೌಲಭ್ಯಗಳು ಕಡಿಮೆಯಿರುವುದರಿಂದ ಇವು ನಿದ್ಧಾಂಸೆರನ್ನು ಆಕೆರ್ಷಿಸುವುದೊ ಕಡಿಮೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಆಸ್ಪಾಮಿನ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಡದ ಬಗ್ಗೆ ನಮಗೆ ತಿಳಿದಿರುವ ವಿಷಯ ಅತ್ಮಲ್ಫ್. ಈಗಿನ ಗುವಾಹೆಟಿ ಮತ್ತು ತೇಜಸೂ ಊರುಗಳು ಪೂರಿನ ಪ್ಪೂಆತಿಷೆಹುರ ಮತ್ತು ಹಾರುಪ್ಲೇಶ್ಚರ ಪಚ್ಛಿಣಗಳ ವೆತೀಲೆ ಕಟ್ಟಲ್ಲಟ್ಟೆವೆ. ಈಗಲೂ ಈ ಊರುಗಳಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಕೆಬ್ಬುವಾಗ ಆ ಪಟ್ಟಣಗಳ ಹಲವಾರು ಅವಶೇಷಗಳು ಬೆಳಕಿಗೆ ಬರುತ್ತಿನೆ. ಗುವಾಹೆಟಿಯೆಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮನುತ್ರಾ ನೆಂಯಿ೦ದ ಅನತಿ ಡೂರದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ದೆಷತಾಮಗುರ್ತಿಗಳು ಬರಿಡೆಯೆ ಮೇಲೆ ಕೆತ್ತಿಚ್ಛೇಕ್ಷಿನೆ. ನಿಷ್ಟು ಸೊರ್ಚ, ಗಣೇಶ, ದುಃರ್ವದೇಕುಂ ನಿಗ್ರಹೆಗಳೊ ಕೆಲವು ಪುಂನ ಕಟ್ಟಡಗಳ ಕಂಬಗಳೊ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿನ ಆಗೆತದಲ್ಲಿ ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಯೆದೆ. ಗುವಾಹೆಟಿಯ 2೬೪65) ಊವ೯ಶಿ ದ್ದೀಪದಲ್ಲಿ ಸಹ ಇದೇ ರೀತಿಯ ನಿಗ್ರಹೆಗಳು ಸಿಕ್ಕಿನೆ. ತೇಜಮರದಲ್ಲಿ ಜಿಲ್ದಾಧಿಕಾರಿಗಳ ಕೆಛೇರಿಯೆನತ್ರ್ಯ ಕಟ್ಟುವಾಗ. ದೊಡ್ಡೆ ದೆವಿಡ್ಡ ಕೆತ್ತಿದ ಕೆಲ್ಲುಗಳು ಸಿಕ್ಕಿದ್ದವು. ಇದರಲ್ಲಿ ಕೆಲವನಡ್ಡಿ೭ ಅಲ್ಲಿಯೆ ನಗರ ಸಭೆಯ ಉದ್ಯಾನದಲ್ಲಿ ಇರಿಸಿದ್ಧಾರೆ; ಇವುಗಳಲ್ಲಿನ ಒರಿದು ಕಂಬ ಕೆಳಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹದಿನಾರು ಮುಖದ್ಧಾಗಿದ್ದು ಮೇಲ್ದಾಗದತ್ತೆ ಕಲ್ಲಾಣಿ ಚಾಳಹ್ಮರ ದೇವಾಲಯಗಳ ಕಂಬಗಳಂತೇ ಗುಂಡಗೆ ಉಂ ತಿರುಗಿಸಿದ್ದೆರಿತೆ ಇದೆ. ಅದರ ಮೇಲ್ಹಾಗದಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯದ ಮಾದರಿಯ ಕೆತ್ತೆನೆಯಿದ್ದು ಒಳಗೆ ಲಿರಿಗವನ್ನು ತೋರಿಸಿದೆ. ಬಾಗಿಲವಾಡದ ಮೇಲ್ಪಟ್ಟರಿಟಾಗಿದ್ದ ಇನೆಟ್ನರಿದು ಕಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯೆ ಸಹುಯ೯ಮವಿರ್ತಿಯೊ ಪಕ್ಕಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮ ಮತ್ತು ಶಿವ ಏಗ್ರಹೆಗಳೊ ಈ ನಾಸ್ತುಶಿಲ್ಡದ ಅವಶೇಷಗಳು ಪ್ರಶೆ. 10ನೆಯೆ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವು. ಅದೇ ಉದ್ದಾನದಲ್ಲಿಟ್ಟಿರುವ ಗಜಲಕ್ಷ್ಮಯೆ ಚಿತ್ತಂರುವ ಕಲ್ಪು ಪ್ರಾಯಶಃ 12ನೆಯ ಶತಮಾನದ ದೇವಾಲಯದ್ದಿರಬಹುದೆರಿದು ಎದ್ಧಾಂಸೆರ ಊಹೆ. ಆಸ್ಸಾಂಳಾನ ಅತಿಪ್ರಾಚೇನ ವೇದವಾಲಯೆದ ಉಳಿಕೆಗಳು ತೇಉಂದ ಬಳಿಯ ದಹ್ಪಾವ೯ತೀಯೆ ವಿಂಬ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿವೆ. ಇಲ್ಲಿದ್ದ ಇಪ್ಪಂಯ ದೇವಾಲಯ 1897ರ ಭೂಕೆಂಪದಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದುಹೆತಾಂದುದರಿರಿದ. ಅದರಡಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಹೊರಿಗಿದ್ದೆ ಆರನೆಯ ಶತಮಾನದ ಗುಪ್ತರೈಲಿಯ ಕಟ್ಟಡದ ಭಾಗಗಳು ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂದವು. ಬಾಗಿಲ ಎರಡು ಕಡೆಯ ಕಂಬಗಳಲ್ಲಿ ಗಂಗ. ಯೆಮುನ ಶಿಲ್ಪಗಳಿವೆ ಗುಂಗಳು ಮತ್ತುನಾಗನಾಗಿ ಉಂಮೈ ಕೆತ್ತಿರುವ ಕಲ್ಪುಗಳು ಸಹ ಇಲ್ಲೆ ರೂರಕಿವೆ. ಉಂ ಜಿಡ್ತಿಯ ವೊದ್ಧ ಶಾಕ್ತಪೀಠವಾದ ಕಾಮ್ಯಖ್ಯದೆಲ್ವೆ ಈಗಿರುವ ದೇನಾಂಯೆ ಬಹಳ ಇತ್ತೀಚೆನದಾದರೂ7=8ನೆಯೆ ಶತಮಾನದ ಕೆಲವು ಶಿಲ್ಲಗಳೊ ಸಿಕ್ಷಿವ. ಕಾಮಾಖ್ಯ ಬೆಟ್ಟದಮೇಲೆ ಕಂಡುಬಂದ ಪ್ತಾನೆಯ ಶತಮಾನದ ಸೆರಸ್ಥೆತೀಎಗ್ರೆವೆ ಒಯ ಊರ ಶಿಲ್ಪ. ಈ ಶಿಲ್ಪದೆಲ್ಲಿ ಬಿಹಾರ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯೆಛಾರತ ಶಿಲ್ಪ ಶೈಲಜಾ; ಪ್ರಧಾವ ಸ್ಥೆಷ್ಟವಾಗಿದೆ. ತೇಜಮರದಿರಿದ ಬೆಟ್ಟಿದ ಮೇಲೆಕೆಡೆದ ಗ್ರಾನ್ಯತ್ಬಯೆಗಳಿಂದ ಕಿ'ಟ್ಟಿದ್ದ ಹಲವು ದೇವಾಲಯಗಳ ಅವಶೇಷಗಳು ನೊರುಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರಿದಿವೆ. ಇವೆಲ್ಲ ಶ್ಯವ ದೇವಾಲಯೆಗಳಿಗ ಸಂಬರಿಧೆಪಟ್ಟದ್ದವೆಂದೊ ಹೇಳಬಹುದು. ಲಉಂ ಜಿಲ್ಗೆಯ ಮಲ್ಹಾರಿಯ ಬಳಿ ಸಹ ಹಳೆಯ ದೇವಾಲಯದ ಮುರುಕುಗಳೊ ಒರಿದು ಕಲ್ಲಿನ ಕಮಾನೊ ಕೆಲವು ದೇವಕುಂರ್ತಿಗಳವಿ ಸಿಕ್ಸಿವೆ. ಸಿಬ್ಬಾಗರದಲ್ಲಿಯೊ ಒರಿದು ಎಪ್ಪುದೇವಾಲಯದ ಉಳಿಕೆಗಳಿವೆ. ಆದರೆ ಇವಾವುದರ ಬಗ್ಗೆಯೊ ಹೆಚ್ಚು ವಿಷಯಗಳು ತಿಳಿದಿಲ್ವಓಆಮಾಊಲ್ಲಿ ಒಂದು ದೊದ್ದ ಮ್ಯಣದ ಅವಶೇಷಗಂವೆ ಇದು ಪ್ರಶ 1536ರಲ್ಲಿ ಅಹೊಆಮರ ಲಾಧೂದವರೆಗೂ ಕಜಾರಿ ದೆವಿರೆಗಳ ರಾಜಧಾನಿಯುಗಿತ್ತು ಊರಿನ ಸುತ್ತಲೂ ಕೊಆಟೆ ಇದ್ದು ಆಲ್ಲಲ್ಲಿ ಭವ್ರಫಾಗಿ ಕಟ್ಟೆದ ಹೇಶ್ಚಾಗಿಲುಗಳಿವೆ. ಊರಿನ ಸುತ್ತಳತೆ ಊ 4 ಕಿಮೀ ಗಳು. ಕೋಟೆಯ ಒಳಗೆ, ರೂಪ ಬಾಗಿಲಿನಿಂದ ಪ್ತಾರಂಭವಾಗಿ ದಕ್ರಿಸೊತ್ತರವಾಗಿ ಸೆಮಾನಾರಿತರವಾಗಿ ಹೆಬ್ಬಿರುವ ಕಂಬಗಳ ಎರಡು ಸಾಲುಗಳಿವೆ. ಇವು ಉಂಗಿ ಒಂದೇ ಕಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ಕೆತ್ತಲ್ಪಟ್ಟೆದ್ದು ಚದುರಂಗ ಕಾಯಿಗಳಂತೆ ಕಾಣುತ್ತನೆ. ಒರಿದೊರಿಡೂ 1.8 ಮಿಳ..2.7 ಮೀ. ಎತ್ತರವಿದ್ದು 0.76 ಮೀ. ದಪ್ತವಿದೆ. ಇವಲ್ಲದೆ 1/ ಆಕಾರದಲ್ಲಿ ಕೆತ್ತಲ್ಪಟ್ಟೆರುವ ಹಲವಾರು ಕೆಲ್ಪುಗಳೊ ಇಲ್ಲಿ ನೆಡಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ಇವುಗಳ ಮೇಲೆಬಳ್ಳಗಳು ಮತ್ತು ಜಿಶ್ಚಿಮಿತಿಯೆ ಆಕೃತಿಗಳ ಸುರಿದರ ಕೆತ್ತನೆಗಳಿವೆ. ಇದೇ ರೀತಿಯ ಕಂಬಗಳೂ ಅದೇ ಜುಸ್ಪಂಶ್ಯದೆಲ್ಲಿ ಜಮಗುರಿ ರೈಲ್ಪಿ ಟ್ನಾಣದಿರಿದ ಊ 24 ಕಿಮೀ ದೂರೆದಲ್ಲಿರುವ. ಕಾಸುಶೀಮರಿ ಪಥಾರ ಎರಿಬಲ್ಲೂ ಕೆಂಡುಬರಿದಿವೆ ಇವುಗಳ ಮೇಲಿರುವ ಕೆತ್ತನೆಗಳು. ಈಗಿನ ನಾಗಾ ಜನರಲ್ಲಿ ಈ ನನೊನೆಯ ಮರದ ಕಂಬಗಳನ್ನು ಮೃತೆನೀರರ ಸ್ನಾರಕವಾಗಿ ನೆಡುವ ಪದ್ಧತಿಯಿರುವುದರಿರಿದ. ದೀಉಂ ಮತ್ತು ಕಾಸೊಆಮರಿ ಪಥಾರ್ನ ಕಂಬಗಳೊ ಆ ಉದ್ದೇಶಂತ್ನಗಿಯು ನೆಟ್ಟೆರಬಹುದೆರಿದು ಊಹಿಸೆಬಹುದು. ಇತ್ತೀಚಿನವರೆಗೆ ನರಬಲಿಗ ಸಾದಿಯಶಿ ಬಳಿಯ ತಾಪ್ಲೇಶ್ವರೀ ದೇವಾಲಯಬಡೆಂ ಈ ಕಾಲದ್ದು. ದೇಉಂ ಕ್ಕೊಗ ತಾದ್ರುದ ಯುಗಳಿಂಔ ಷಿಂಸ್ಪುಟ್ಟೆದೆ ಇಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಸ್ನರುವ ಕೆಲವು ಹಾಸು ಹೆರಿಚುಗಳಲ್ಲಿನ ಚಿತ್ರಗಳಿಗುಎ ದೀಮಾಮರದ ಕೆತ್ತನೆಂಊ ಸಾವಶ್ಚಿಏದೆ. ದೀಮಾಮರದ ಅನಂತರ ಕಜಾರಿ ಅರಸರ ರಾಜಧಾನಿಯುಗಿದ್ದ ಉಂಯೊ ಅ ಕಾಲದ ಊಯ ಗೊರಿಡ. ಭೆಗೃ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಮತ್ತು ಶಿಲ್ಡಗಳು ಉಳಿದುಬರಿದಿವೆ. ಶಾಸ್ಮೆದ್ ಎರಿಬಲ್ಲಿಯೊ ಕಚಾರಿ ದೆವಿರೆಗಳ ಕಾಲದ ಮನೆಗಳು, ಸಾಪ್ಗೃಹೆ ವಬಂತಾದುವು ಕೆಂಡುಬರಿದಿವೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಬಾಗಿಲ ಬಳಿಯೊರಿದರ ಶಾಸನ ಆದು ಮೇಘನಾರಾಯೆಣನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಲ್ಡಟ್ಟ ವಿಷಯವಮ್ನ ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ.ಸೂಯುದಿರಿದ 38 ಕಿಮೀ ಬೆಂದೆಕ್ಟಕೆ'ತ್ತಿದ ಗ್ರಾವ್ಯಂ" ಶಿಯೆಗಹಿದ ಕಟ್ಟೆರುವ ಶಿಶುಪಾಲನ ಮತ್ತು ಭೀಹ್ಮಕನ ಕೊಳೆಟೆಗಳು ಬಹುಶಃ ಅಮೇಮ" ದೊರೆಗಳ ಕಾಲದವು. ಕಾಂಬರಿ ಎಯಿಲ್ಲಿ 1758 ರಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟೆದ ವಾಸುದೇವ ದೇವಾಲಯೆವೂ, 1790ರಲ್ಲಿ ಗೌರಿನಾಥಸಿರಿಹನಿಂದ ಕಟ್ಟಲ್ಪಟ್ಟ ಬೊಳದೊಳೀಲದ ದೇವಾಲಯವೊ ಬಿಷ್ನಾತ್ನ ಶಿವದೇವಾಲಯವೂ ಅಹೊಳೆಮ್ ವಾಸ್ತುಶಿಚ್ಚೆ ಒಳ್ಳಯ ಉದಾಹರಣೆಗಳು. ಕಾಲಬರಿ ದೇವಾಲಯೆದಲ್ಲಿ ಈ ಕಾಲದ ರಂಗುರಂಗಿನೆ ಹಾಸುಹೆಂಚುಗಳಿಂದ ನೆಲವೆನ್ನು ಆಲಂಕೆರಿಸಿ ದ್ಧಾರೆ. ಯುವ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಹಾಜಿವೀ ಎಯಿಲ್ಲಿ ಇರುವ ಹೆಯೆಗ್ರೀವೆ ಮತ್ತುಕೇದಾರನಾಥಚೌನಾಂಯಗಳು ಊಸುದ್ದೀನನ ಗೊಲಾ ಗನುನಾರ್ಹವಾದೆ ಕಟ್ಟಡಗಫ್ಸಾಉಂದಲ್ಲಿ ಶೇದ್ಷಾನ ಶಾಸೆನಎರುವೆ (1542) ಒರಿದು ಫಿರಂಗಿ ಇದೆ. ಆಂಸ್ಸೂಮುನ ಶಾಸೆನಗಳ ಬಗ್ಗ ವ್ಯವೆಸ್ಥಿತೆ ಅಧ್ಯಯೆನವೇನೊ ನಡೆದಿಲ್ಪ ಕಾಮರೂಪ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕಾಮಾಖ್ಯದ ಬಳಿಯ ನೀಲಾಚೆಲ ಬೆಟ್ಟದೆ ಮೇಲೆ ಸಿಕ್ಕಿರುವ ಪ್ರೆಶ ರನೆಯ ಶತಮಾನದ ಶಾಸೆಂವೇ ಇದುವರೆಗೆ ತಿಳಿದಿರುವಲ್ಲಿ ಹಳೆಯದು. ಸ್ಕೂವರ್ಮನ ವಂಶದ ಸುರೇರಿವ್ರವರ್ಮನ ಈ ಶಾಸನ ಸ್ಸಾಂಪಿ ಮೆತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯೆಲ್ಲಿದ್ದು. ನೀಲಾಚೆಂ ಟ್ಬಾತಿದಲ್ಲಿ ಬಲಭೆದ್ರೆ ಸ್ಥಾಮಿಗಾಗಿ ಒಂದು ಗುಹೆಯನ್ನುನಿರ್ನಿಸಿದೆ ವಿಷಯವುಮ್ನ ತಿಂಸುತ್ತದೆ.ಹೆಪ'"೯"ವರ್ಧನನ ಸೆಕ್ಷ್ಯಗಾಲಿಳನನಾದೆ ಯ್ಕಹಮೌನ ದುಂಬಿ ತಾಝಾಸೆಶ್ಚಿ. (7ನೆ7ಯೆ ಶತಮಾನ) .ಪ್ರಾಲರಿಧಿ'ನ ವರಿಶದ ವನಮಾಲನ ತೇಚ್ಮರ ತಾಝಾಸೆನ ನುತ್ತು ಬಲವೆರ್ನೆನ ನೌಗಾರಿಗ್ ತಾದ್ರು ಶಾಸನ (10ನೆಯೆ ಶತಮಾನ) ಅಸ್ಪಾಮಿನ ಪಾಲವೆಂಶೆದ ರತ್ನಪಾಲನ ಟಾಗಾ೯ವ್ ಮತ್ತು ಸ್ತೆಲ್ಲಾಚಿ ತಾದ್ರುಶಾಸೆನಗಳು (11ನೆಯೆ ಶತಮಾನ) ಮತ್ತು ಅದೇ ವರಿಶೆದ ಇರಿದ್ಭಪಾಲನ ಗೌಹತಿ ತಾದ್ರು ಶಾಸನ (11ನಯ ಶತಮಾನ) ಚಾರಿತ್ರೀಪಾಗಿ ಮಶಿಖ್ಯವಾದ ಕೆಲವು ಶಾಂಊ. ಇವೆಲ್ಪ ಭಾರತದ ಇತೆರೆಡೆಯ ರಾಜಂ ರೀತಿಯೆಲ್ಲಿಯು ಇದ್ಭು ಷೇಎವ೯ಗುಪ್ತಲಿಪಿಯಿ೦ದ ಬೆಳೆದು ಬರಿದೆ ಬರಿಗಾಲೀ ಆಸ್ಸಾಂಲಿಪಿರುಶಿಲ್ಲಿ ಸರ್" ತ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯೆಲ್ಪಟ್ಟವೆ. 1737ರ ಎರಡನೆಯ ರಾಮಸಿರಿಹನ ಶತಕ" ತಾತ್ರುಶಾಳಸ್ವಿ ಕಾಚಾರಿ ಅರಸರ ಕಾಲದ ಮುಖ್ಯ ಶಾಸನ. ಆಹೊಉ ದೊರೆಗಳು ಮೊದ ಮೊದಲು ಅಹೊಳೆಮ" ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಲಿಪಿಯೆಲ್ಲಿಂಡೀ ತಮ್ಮಪುಂನೆಂಳನ್ನು ಬರೆಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಅನಂತರ ಶಾಸನಗಳು ಅಸ್ಪಾಮಿ ಲಿಪಿಯೆಲ್ಲಿ ಬರೆಯೆಲ್ಪಟ್ಟವೆ. ಅವುಗಳ ಭಾಷೆ ಭಾಗಶಃ ಸಂಸ್ಕೃತ. ಭಾಗಶಃ ಆಪುಂ. 1732ರಲ್ಲಿ ಶಿವಸಿಂಹ ಮತ್ತು ಅವನ ಪಶ್ನಿ ಅರಿಬಿಕಾಳಿರಿದ ಕೊಡಲ್ಲಟ್ಟ ತಾದ್ರುಶಾಸನ. 1775ರ ಲಕ್ಷ್ಮಳಿಸಿಂಹನ ಶಾಸನ ಮತ್ತು 1792ರೆ ಗೌದೀನಾಥಸಿಂಹನ ಹೂಗಳು ಅಹೆವೀಮರ ತಾದ್ರುಶಿಘುನಗಳಲ್ಲಿ ಅವರ ಶಿಲಾಶಾಷ್ಠಕಗಯ್ಲ್ಸ್ಸೂವಾಗಿ ಗಿ ಗಿಆಸ್ಪಾಮಿನಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಸಿರುವ ಹೆಚ್ಚುಶೆನಾಂಪಳೆಲ್ಲಶ್ಚಿಹೆಣಂಮ" ರ'ಕೆಜರ ಕಾಲಕ್ಕ ಸೇರಿದುವು. ಮೊದಲ ಅಹೊಳಿಮ" ನಾಣ್ಯಗಳ ಬರಹ ಅಹೆಪೀಮ" ಲಿಪಿ ಮತ್ತು ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿಯು ಯ್ಪುಪ್ತ ಅನೆಂಪದೆವುಗಳಲ್ಲಿ ಆಸ್ಸಾಂ, ಬರಿಗಾಲಿ ಲಿಪಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಂವ್ವೈತೆದ ಬರೆಹೆಎರುತ್ತಂ. ಆರೊಮರ ನಾಣ್ಯಗಳೆಲ್ಲ ಸಾಮಾನ್ಮವಾಗಿ ಬೆಳ್ಳಿಯವು. ಚೆನೃವೂ ಸಿಹ ಅಊ೯ವಾಗಿ ಉಂಯೊಕಿಗಿಸ್ಪುಸ್ಸೂ ಹೆಚ್ಚೆನ ನಾಣ್ಣುಳಿಳು ಅಛಂಲಿತಿಯಲ್ಲಿದ್ದು. ಮುರಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ರಾಜದೊಬಿಯ ಸ್ಟರೊಪದಲ್ಲಿ ಶಿವನ ಅಥವಾ ಇತರ ಹಿಲಂಕೊ ದೇವರ ಪಾದವೆನ್ನು ಚೂಬಿಸುತ್ತಿರುವ ಚಿಶ್ರವನ್ನು ಕುಂದಿದ. ಇವುಗಳ ವೆಶೀಲೆ ರಾಜನ ಹೆಸರು ಮತ್ತು ಶೆಕ ಊ ನಾಣ್ಯದೆ ಆಚ್ಚವೆ ವರ್ಷ ಟೊಸ್ಸಾಂತ್ರೆ ನಾದ್ಯಂ ತೂಕ 4.2 ಗ್ರೇನ್ನಿಂದ 1767 ಗ್ರೆಳೆನ್ವರೆಗೆ ಏಎಧೆಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಗುಂಯುತ್ತವೆ. ವೃತ್ತಾಕಾರದ ನಾಣತ್ರೆಸೆಳವಿ ಪ್ರೆಮಥೇಶ್ವದೀ ಮತ್ತು ರಾಜೇಶ್ವರಸಿಂಹನ ಪಾರಸಿ ಬರೆಹವುಳ್ಳ ಚೌಕೆನೆಯ ನಾಣ್ಯಗಳಂಠಿ ಕೆಲವು ಅಮೊವ೯ವಾದವು. ಈಚೆಗೆ ಕಚಾರಿ ಅರಸರ ಕೆಲವು ನಾಣ್ಯಗಳು ಬೆಳಕಿಗೆ ಬರಿದಿವೆ. (ಎಸ್.ಎಸ್.)
