ಪುಟ:Mysore-University-Encyclopaedia-Vol-6-Part-11.pdf/೪

ವಿಕಿಸೋರ್ಸ್ದಿಂದ
ಈ ಪುಟವನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ.

ಗೊಮ್ಮಟೇಶ್ವರ ಹೆದ್ದಿನ ತಲೆಯ ಶಿಲ್ಪಗಳು ಸಿಕ್ಲಿವೆ. ಇದನ್ನು ಎರಡು ಕಟ್ಟಲಾಗಿದ್ದು ಮೊದಲನೆಯ ಘಟ್ಟ ನವಶಿಲಾಯುಗ ಎ ಮತ್ತು ಊಯ ಘಟ್ಟವನ್ನು ನವಶಿಲಾಯುಗ ಬಿ ಹರಿತದಲ್ಲಿ ಪಖತ್ಯೇ'ಲಾಯಿತು. ಟಿ ಆಕಾರದ ಸ್ತರಿಭೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಾಣಿಶಿಲ್ಬಗಳು ಮೊದಲನೆಯ ಹರಿತೆಕ್ಕ ಸೇರಿವೆ. ಸು.10=50 ಟನ್ ತೊ'ಕದ ಕಂಬಗಳನದ್ಧಿ೬ ಸು.0.5 ಕಿಮೀ ದೂರದ ಬೆಟ್ಟದ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ ಸಿದ್ಧಮಾಡಿ. ನಿಗದಿತ ಸಾಗಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಸ್ನಾರಕದ ನಿಮರ್ಕಿಣ ಕಾಯೊದಲ್ಲಿ ಸು.500 ಜನರು ಕೆಲಸ ವರಾಡಿರಬೇಕೆಂದು ಆರಿದಾಜು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ಬೃಹತ್ ಶಿಲಾಸ್ಮಾರಕದ ಹತ್ತಿರದ ಬೆಟ್ಟದ ನೆರೀಲೆ ಹಲವಾರು ಪ್ರಾಚೀನ ಸೆವರಾಧಿಗಳಿವೆ. ಇವು ಪ್ಪಾಯಶಃ ಈ ಸಿತ್ಮರಕದ ವೆಹುದಲನೆರಿರೆಂ ಘಟ್ಟದ ಕಾಲದ್ದಾಗಿರಬಹುದೆರಿಬ ಅಭಿಪೊ. ಬೃಹೆತ್ ಶಿಲಾಸ್ಮಾರಕದ ಉತ್ಯಕನದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಯೆಶಃ ಬಲಿಕೊಚ್ಛಿ ಜಿರಿಕೆ, ಕರಡಿ, ಹೊಳೆತೆ, ಕುರಿ. ಎತ್ತು, ನಾನಾ ಜಾತಿಯ ಹದ್ದುಗಳು ಮೊದಲಾದ ಕಾಉಂಗಳ ಆಸ್ಥಿ ಅವಶೇಷಗಳು ಉಂವೆ. ಇನೆಲ್ಡವನೊ.1 ಗಮನಿಸಿ ಪುಂಶಃ ಈ ಬೃಹತ್ ಶಿಲಾಸ್ನಾರಕ ಹಿ೦ದಿನ ತಲೆಮಾರಿನ ಪಿತೃಗಳ ಅರಾಧನೆಗೆ ಸಂಬರಿಧಿಸಿದೆಯೊದು ತರ್ಕಿಸೆಲಾಗಿದೆ. ಗೊಮ್ಮಟೇಶ್ವರ :ಆದಿತೀಥಸುಕೆರ ವೃಷಭೆನಾಥನ (ಫುರದೇವ) ಕಿರಿಯ ಮಗ ಭೆರತೆನ ತಮ್ಮ ಬಾಹುಬಲಿ ಪರ್ಚುಯನಾಮ. ಧುಜಬಲಿ. ಕುಕ್ಕುಟೇಶ್ವರ ಇತರ ಹೆಸರುಗಳು. ಚಾಹುಬಲಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಜೆಪ್ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ಕಥೆ ಈ ರೀತಿ ಇದೆ. ಆದಿತೀರ್ಥರಿಕರ ಸಂಸಾರದ ಆಸಾರತೆಯೆಮ್ನ ಕಂಡು ತಪಸ್ಪಂ ಹೊರಡುವ ಮುನ್ನ ಹಿರಿಯಮಗಧರತೆನಿಗೆ ರಾಜ್ಞಾಭಿಷೇಕ ಮಾಡಿ ಚಾಹುಬಲಿ ಮತ್ತು ಆವನ ತೆಮ್ಮ೦ದಿರಿಗೆ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ರಾಂಪ್ಳನ್ನುಕೊಟ್ಟ ಬಾಹುಬಲಿಗೆ ಪೌದನಪುರದ ರಾಜ್ವ ಪ್ಪೂವಾಯಿತು. ಹೀಗಿರುವಲ್ಲಿ ಭರತ ತನ್ನೆಭೆ೦ಡಾರದಲ್ಲಿ ಉದಬೂದ ಪೊತ್ನವೆನ್ನು ಮೆಂದಿಭೂ ಸಮೆಸ್ತೆ ಉಂಲವನ್ನೂ ಗದ್ದು ಪೋ೯ಯೊ ಹಿಯರುಗಿದಾಗ ಅವನ ತಮ್ಮರಿದಿರೇ ಅವನಿಗೆ ಇನೊಲ್ಮ ವಶವಾಗದುದನ್ನು ಕಂಡು ಅವರಿಗೆ ಚಂಪವನ್ನು ಕಳುಹಿಸಿದ. ಆದರೆ ಅವರೆಲ್ಸರೂ ಅವನಿಗೆ ವಶವಾಗದೆ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ತಪೊಆನಿರತೆರಾದರು. ಸ್ಥಾಭಿಮಾನಿಯುದ ಬಾಹುಬಲಿಯುಗುಂ ತಂದೆ ಕೊಟ್ಟಿ ರಾಂಧ್ಪು ತಾನಿರುವುದಾದ್ದೆರಿಂದ ಯಿದ್ಧದಲ್ಲಿ ಸೋಲಿಸಿ ಬೇಕಾದರೆ ಭರತ ರಾಜ್ವವನ್ನು ಪಡೆದುಂಳ್ಳಬಹುದೆಂದು ತಿಳಿಸಿದ. ಅರಿತೆಯು ಇಬ್ಬರಿಗೊ ದ್ದರಿದ್ದಯುದ್ಧ ನಡೆದು. ಜಲಯುದ್ಧ. ನ್ಸೂಯುದ್ದ ಈ ಮೊರರಲ್ಲಿಬೊ ಬಾಹುಬಲಿಯೆರಿ ಗೆದ್ದ.ಇದರಿಂದ ಪಿಂತನಾದ ಭರತ ಫೋನು.! ಎವೇಚೆಸೊ ಬಾಹುಬಲಿಯೆ ಮೇಲೆ ಚೆಕ್ರಛತ್ನವನ್ನು ಘಂಆಗಿಸಿದ. ಅದರೆ ಬಾಹುಬಲಿಗೆ ಇದರಿಂದ ಏನೊ ಆಗಲಿಲ್ಪ. ಕೆಎನೆಗೆ ಭರತ ಸೂರತ. ಬಾಹುಬಲಿ ಗೆದ್ದರೂ ತನೃ ಅಣ್ಣನನ್ನು ಸೊಯೆಸಿ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಆಕ್ರೆಮಿಸಿಕೆಎಳ್ಳುವುದೆಕ್ಕಿಂತೆ ಸೆಊರವನ್ನು ತ್ಯೆಜಿಸುವುದು ಲೇಸೆರಿದು ಬಗೆದು ತಾನು ಆಗತಾನೇ ಗೆದ್ಧಿದ್ದ ಚೆಪೊಪತ್ಮವನೂ೩ ತೆನ್ನ ರಾಜ್ಯವನ್ನೊ ಭರತನಿಗೊಪ್ತಿಸಿ ಮೊಳೆರವಾದ ತಪಸ್ಪಿವೆಲ್ಲಿ ನಿರತವಾದ. ಹೀಗೆ ಣ್ಣುಲನಾಗಿ ಊಗಂರಿದ ಕಠಿಣ ತೆಪೊಚುರಶನಾಗಿ ನಿಂತ ಬಾಹುಬಲಿಯ ಮ್ಸ್ತುಂ ಹುತ್ತ ಬೆಳೆದು ಬಪ್ಪಂಳು ಇವನ ದೇಹವನ್ನುಆವರಿಸಿದುವು. ಕುಕ್ಕುಟ ಸೆಪ೯ಗಳು ಹರಿದಾಡಲಾರಂಭಿಸಿದವು. ತಾನು ಕೊಟ್ಟ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿಯು ದುಂಘ್ರಉಂಯಉಂಊಪ್ಪಾಖಯುರೂರ್ಮನ ಗೊವ್ವೈಪುರ ಶಾಸನದಲ್ಲಿದೆ (ಸು.500). ಅ ಶಾಸನದಲ್ಲಿ ಗೂಮ್ಮಟೇಶ್ವರ ಎರಿಬ ಹೆಸೆರಿಲ್ವ ಆದರೆ ಆದು ಮನ್ಮಥದೇವಾಲಯೆದ ಸ್ಥಾಪನೆಯೆನ್ನು ತಿಳಿಸಿ ತುಂದೆ ಆದನ್ನೇ ಕಾಮಜಿನಾಲಯ ಎರಿದು ಕರೆಯಲಾಗಿರುವುದರಿರಿದ ಅದು ಗವಿವಲ್ಡ್ಗಟನ ದೇವಾಲಯಎರಚೇಕೆಂಬ ಸಣಂಕೆನೆಯಿದೆ. ೬ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಇದುವರೆಗೆ ಗುರುತಿಉಂ ಗೊಮ್ಮಟ ಎಗ್ರಹಗಳಲ್ಲಿ ಅತಿ ಪ್ರಾತೀನ ಎಗ್ರೆಹೆ ಕಂಡುಬರಿದಿರುವುದು ಕನಾ೯ಟಕದಲ್ಲಿಯು. ಈ ಎಗ್ರೆಹ ಬಾದಾಮಿಯೆಲ್ಲಿದೆ. ಆಲ್ಲಿನ ಜೈನ ಊ ಗುಹೆಯ ಪಡಸಾಲೆತುಂಲ್ಲೆ ಎಡಗಡೆ ಉಚ್ಚುಶಿಲ್ಡಮು ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಬಾದಾಮಿಯೆ ಚೆಳುಕ್ಯರ ಕಾಲದ ಶಿಲ್ಪ. ನಿರ್ದುಣದ ಕಾಲ ಸು7ನೆಯೆ ಶತಮಾನದ ಆದಿಭಾಗ. ಸು.7.5' ಎತ್ತರಎರುವ ಸು.9ನೆಯ ಶೆತಮಾನದಲ್ಲಿ ಬಹುಶಃ ಅರೊಘನರ್ಷ ನೃಪತುರಿಗನ ಲಂಕೆಯಲ್ಲಿ ಕೊರೆಯಿಸಲಾದ ಎನ್ಸೂಳೆರದ ಎಲ್ಲ ಜೈನಗುಹೆಗಳಲ್ಲೂ ಗೊಮ್ಸ್ಟೇಶ್ವರನ ಎಗ್ರೆಹಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತೆವೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಏಶೇಷೆವೆರಿದರೆ ಒರಿದು ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಗೊವಲ್ಡ್ಗಟಮೊರ್ತಿ ಇದ್ದರೆ ಮವ್ಯಂದು ಮೈದಲ್ಲಿ ನಾಂಕ್ಟನಾಥೆ ತೀಥೆಳಂಕೆರನ ದಬಾರ್ತಿಯಿರುವುದು. ಈ ಸಂಪುಂಯವನ್ನು ಬಾದಾಮಿಯೆ ಜೈನಗುಹೆಯಲ್ಲೇ ಕಾಣಬಹುದು. ಚಿಕ್ಕ ಕೃಲಾಸಮೆದು ವೂದ್ಧವಾಗಿರುವೆ 30ನೆಯ ಗುಹೆಯೆಲ್ಲಿ ಎರಡು ಗೊಮ್ಮೆಟ ಏಗ್ರಹಗಳಿವೆ. 31ನೆಯ ಗುಹೆಯೆ ಪಡಸಾಲೆಯೆ ಬಂಛಾಗದೆ ಗುಂಡಯೆಲೆಸ್ಲಿಂದು ಗೊಮ್ಶೆತೇಶ್ವರ ಉಂ೯ಯನ್ನು ಬಿಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ನೊರ್ತಿಯೆ ಬಲಗಡೆ ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ಗೆಂಧೆರ್ವನ್ನೊ ತಮ್ಸ್ಗೆ ನಿಲ್ಲೇಕಿಣಾಯಿತೆಲ್ಲ ಎನುಕ್ ಒಂದು ಅಭಿಮಾನ ಅವನಲ್ಲಿ ಟಾಧಿಸ್ಸೂದರಿಂದ ಇಷ್ಟು ಘತಾಂರ ತಪಸ್ಪಿನಲ್ಲಿದ್ದರೂ ಬಾಹುಬಲಿಗೆ ಕೇವಲಬ್ಬಂನ ಲಭಿಸಲಿಲ್ಲ. ಅನಂತರ ಛರತನೇ ಅವನ ಕಾಲಿಗೆರಗಿ ಆ ಮನೆ: ಕಷಾಯೆವನ್ನು ಬಿಡುವೆರಿತೆ ಟೇಡಿರೊರಿಡಾಗ ಕೇವಲಚ್ಛೇನ ಜಂಬೂ. ಕೇವಲಿಂಟಾದ ಈತನ ಊ ಭರತ ಪೌದನಊ ಪ್ರಟ್ನಾಎಸಿದ. ಬಾಕುಂಲಿಯೆ ಕಲ್ಪನೆ ಊಬಹು ಜನಪ್ರಿಂರುನಾಂದೆ ಅನೇಕ ಚ್ಚೆನಕೆನಿಗಳು ಈ ಕಉಂ ಟಾತುಂಲಿಯೆ ಹಿರಿಯ ಗುಣಗಳನೊಶ್ನಿ ತಮ್ನಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಆಳವಡಿಸಿಡ್ಡಾರೆ. ಇವನ ಆತಿಶಯವಾದ ಗುಣಗಳಮ್ನ ಕಎ ಬೊಪ್ಪಣ ಪಂಡಿತ ಹೀಗೆ ವಣಿ೯ಸಿದ್ಧಾನೆ: ಆನುಪಮರೂಪನೇ ಸ್ಮರನುದಗ್ರನೆ ನಿಜಿ೯ತಚೆಕ್ರಿ ಹೈಂ ರನೆ ನೆಲೆಯ್ದಿದ್ಧಾಂಖಿಠೋಎ೯ಯನತ್ಯೆಭಿಮಾನಿಯು ತಪ: ಸ್ಥನುಮೆರಡಂಪ್ರಿಂಲದ್ದಂಉಂರ್ದಪುದೆಂಬನನೂನರೊಧನೇ ಎನಿಹತೆಕಮ೯ಬ೦ಧನನೆ ಬಾಹುಬಲೀಶೆನಿದೇನುದಾತ್ತನೊಳೆ ಬಾಹುಬಲಿಗಿರುವ ಗೊಮ್ಯಕೇಶ್ವರ ಎರಿಬ ಪರ್ಜುಯ ನಾಮವೊ ಕನರ್ಕಟಕದ ಕಾಣಿಕೆಯೆರಿದೇ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಗೆಖುಮ್ಮಟ ಎರಿದರೆ ಸುರಿದರ ಎರಿದು ಆಥ೯. ಸುರಿದರು'ಠಿಯೆನಾಗಿದ್ದ ಬಾಹುಬಲಿಗೆ ಮನ್ಮಥ ಎರಿಬ ಹೆಸರೂ ಇತ್ತು ಮಹ್ಮಥ ಎರಿಬ ಪದದ ತೆದ್ಭವವೇ ಗೆಗುವ್ಯಂ ಎರಿದು ಒ೦ದು ಅಭಿಪ್ತಾಯೆ. ಶ್ರವೇಠಿಬೆಳಉಂ ಮೊತಿ೯ಯ ನಿಮಾಷಂದ ಕಾಲಕ್ಕಿಂತೆ ಮುರಿಜೆ ಬಾಹುಬಲಿಗೆ ಎಲ್ಲಿಬೊ ಗೆಯ್ಕಟನೆರಿಬ ಹೆಸರು ಕಾಣಿಸದೆರಿದವಿ ಪುಂಣಬೆಳಗೊಳೆದ ನೊರ್ತಿಯೆ ನಿಮಾ೯ಣಕ್ಕ ಕಾರಣವಾದ ಚಾಮುರಿಡರಾಯೆನಿಗೆ ಗೆಖುಮ್ಮಟನೆಂಬ ಹೆಸರಿದ್ದು ಆತ ಪೂಷ್ಠಾಪಿಸಿದ ಬಾಹರಿಬಲಿ ಕುಂರ್ತಿಗೆ ಗೊಮ್ಮಟೇಶ್ಚರನೆಂಬ ಹೆಸರು ಆನಂತರ ಬರಿದಿದೆ ಎರಿಬುದೊ ಇನೊಳ್ಳೆರಿದು ಆಭಿಪ್ರಾಯ. ಅದು ಹೇಗಿದ್ದೆರೂ ಬಾಹುಬಲಿಯ ತುಂರ್ಶಿಗಳು ಎಲ್ಲಿದ್ಧರೂ ಅವೆಕ್ಕೆಲ್ಪ ಈಗ ಗೊಮ್ಮಟೇಶ್ಚರ ಎರಿಬ ಹೆಸರೇ ಸಿದ್ಧವಾಗಿರೆ. ಗೊದ್ಯಂಣ್ಣೆರೆನ ಉಂಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಿಕ ಹೆಚ್ಚು ಉಭಂನ್ನು ತೂರಿದ. ಉತ್ತರ ಭಾರತ. ಮತ್ತಿತೆರೆಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಾಹುಬಲಿಯ ತುಂರ್ತಿ ಗಎಗಳನ್ಸೂ ಬಸೆದಿಗಳಲೆಗ್ಲೀ ಹಲವು ಶಿಲ್ಪಗಳ ಜೊತೆಯೆಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯೆ ರೀತಿಯೆಲ್ಲಿ ಅಲ್ಪಸೆಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಕಯುರಿದರೆ ಕನಾಣುಕದಲ್ಲಿ ಇದರ ನಿರೂಪಣೆ ಗಮನಾಹೆ೯ ದೀತಿಯೆಲ್ಲಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಬೆಲ್ಡ್ಗಳೆ ಮೇಲೆ ಎತ್ತರದ ಗೊಮ್ಶೆರೇಶ್ವರ ಏಗ್ರಹೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿರುವುದರಿತೂ ಕರ್ನಾಟಿಕದ ಒರಿದು ವೈಶಿವ್ವೈ ನುಸುರಿದರವೊ ಗಮನಾರ್ಹವೊ ಆದ ಒಂದು ಮೊರ್ತಿ ಈ ಗುಹೆಯೆಲ್ಲಿದೆ. ತುಂರ್ತಿಯ ದೇಹ ಉಂಡೆ ಝಾಯ್ದಿಟ್ಟೆದೆ. ಊ ಸುಂಚೇವರಾಶಿಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತಂ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಜಿಂಕೆ ಸರ್ಪ ಇಲಿ ಚೇಳುಗಳೆ ಅಲ್ಲದೆ ನಾಯಿಯೊರಿದನ್ನು ಸ್ಥೆಪ್ಪವಾಗಿ ಗುರುತಿಸೆಬಹುದು. ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪುರುಷನೊಬ್ಬನಿದ್ದಾನೆ. ಆಕ್ಕಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಸ್ತ್ರಆಯೆರಿಬ್ಬರ ಪ್ರತಿಮೆಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಪುರುಷ ಪ್ರತಿಮೆ ಆಣ್ಣನಾದ ಭರತನೆಂಡೂ ಸೀಯೆರ ಪ್ರಶಿಮೆಗಳು ಟೊದರಿಯೆರಾದೆ ಡ್ತಾಶ್ಮೀ ಮತ್ತು ಸೊದರಿಯರೆಂರೂ ಅರ್ಥ್ಯಸಿಕೌಲಾಗಿದೆ. ಇದು ದುಃಕಷಾಯೆವೆಮ್ನ ಬಿಡು ಒಂದು ಬಾಹುಬಲಿಯೆನ್ನು ಪ್ತಾರ್ಥಿಸುವ ಸುದರ್ಭವನ್ನು ಚೆನಾಲ್ಕಗಿ ರೊಲುತ್ತದೆ. 33ನೆಯ ಗುಹೆಯಲ್ಲಿ ಎರಡು. 34ನೆಯ ಗುಹೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಗೊಮ್ಮಟವಬಾರ್ತಿಯಿವೆ. ಹೀಗೆ ಎಸ್ಸೂರದ ಗುಹೆಗಳಲ್ಲಿ ಸುವರಾರು ಹನ್ನೆರಡು ಗೆವಿವಶ್ಚಿಟಿವಬಾರ್ತಿಗಳು ರೆಂಡಂಬರಂತ್ತೆಹೆ. ಎಗ್ರೆಹಗಳನ್ನು ಶಿಲಾಭಿತ್ತಂರೆಂಲ್ಲಿ ಕೊರೆದಿರುವುದರಿಂದ ಅದೇ ಭಿತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಆಕಾಶದಲ್ಲಿ ಗಂಧವ೯ರು ಹಾರವನ್ನು