ಮೈಸೂರು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ ವಿಶ್ವಕೋಶ/ಸಾಗರ ನಂದಿ

ಸಾಗರ ನಂದಿ ಸು. 10ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಲಾಕ್ಷಣಿಕ. ನಾಟಕ ಲಕ್ಷಣ ರತ್ನಕೋಶ ಎಂಬ ಲಕ್ಷಣ ಗ್ರಂಥದ ಕರ್ತೃ. ನಾಟಕ ಲಕ್ಷಣ ರತ್ನಕೋಶದ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಯೊಂದು ಸಿಲ್ವನ್ ಲೇವಿ ಎಂಬ ವಿದ್ವಾಂಸನಿಗೆ ನೇಪಾಲದಲ್ಲಿ ದೊರೆತು (1922), ಅನಂತರ ಎಮ್.ಡಿಲಾನ್ ಅವರ ಪರಿಶ್ರಮದ ಫಲವಾಗಿ ಈ ಗ್ರಂಥ ಬೆಳಕಿಗೆ ಬಂದಿತು (1937).

ಈ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ರೂಪಕಭೇದ, ಐದು ಅವಸ್ಥೆಗಳು, ಐದು ಅರ್ಥಪ್ರಕೃತಿಗಳು, ಐದು ಉಪಕ್ಷೇಪಕಗಳು, ಐದು ಸಂಧಿಗಳು, ನಾಲ್ಕು ಪತಾಕಾ ಸ್ಥಾನಗಳು, ವೃತ್ತಿ, ನಾಯಕ-ನಾಯಿಕಾ ಭೇದ, ಮೂವತ್ತಾರು ನಾಟ್ಯಲಕ್ಷಣಗಳು, ರಸ-ಭಾವ, ಉಪರೂಪಕಗಳು ಮೊದಲಾದವು ವಿವರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ಅಭಿನಯಾದಿಗಳ ಬಗೆಗೂ ಹೆಚ್ಚು ವಿವರಣೆ ಇದೆ. ಹರ್ಷವಿಕ್ರಮ, ಮಾತೃಗುಪ್ತ, ಗರ್ಗ, ಅಶ್ಮಕುಟ್ಟ, ನಖಕುಟ್ಟ, ಬಾದರಿ, ಭರತ ಮೊದಲಾದವರ ಲಕ್ಷಣ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ಈ ಕೃತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅನೇಕ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಅಭ್ಯಸಿಸಿ, ಸುಮಾರು ಐದುನೂರಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಶ್ಲೋಕಗಳನ್ನು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ನಾಟಕಗಳಿಂದ ಆಯ್ದು ಉದಾಹರಿಸಿರುವುದರಿಂದಲೂ ನಾಟ್ಯಶಾಸ್ತ್ರದ ಬಗೆಗೆ ಬರೆದ ಲಾಕ್ಷಣಿಕರ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ಅವಶ್ಯವಿರುವೆಡೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿರುವುದರಿಂದಲೂ ಈ ಕೃತಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಮಹತ್ತ್ವಬಂದಿದೆ. (ಎಮ್.ಡಿ.)