ಗಜೇಂದ್ರಮೋಕ್ಷಃ
ಶ್ರೀಮದ್ಭಾಗವತದ ಅಷ್ಟಮ(೮ನೇ) ಸ್ಕಂಧದಲ್ಲಿ ಶುಕಮುನಿಯವರು ಪರೀಕ್ಷಿತ ಮಹಾರಾಜನಿಗೇ ಉಪದೇಶಿಸಿದ ಗಜೇಂದ್ರ ಮೋಕ್ಷ ಸ್ತೋತ್ರವಿದು:
ಶ್ರೀ ಶುಕ ಉವಾಚ
ಏವಂ ವವಸಿತೋ ಬುದ್ಧ್ಯಾ ಸಮಾಧಾಯ ಮನೋ ಹೃದಿ |
ಜಜಾಪ ಪರಮಂ ಜಾಪ್ಯಂ ಪ್ರಾಗ್ಜನ್ಮನ್ಯುಶಿಕ್ಷಿತಂ || ೧ ||
ಗಜೇಂದ್ರ ಉವಾಚ
ಓಂ ನಮೋ ಭಗವತೇ ತಸ್ಮೈ ಯತ ಎತಚ್ಚಿದಾತ್ಮಕಂ |
ಪುರುಷಾಯಾದಿ ಬೀಜಾಯ ಪರೇಶಾಯಾಭಿಧೀಮಹಿ || ೨ ||
ಯಸ್ಮಿನ್ನಿದಂ ಯತಶ್ಚೇದಂ ಯೇನೇದಂ ಯ ಇದಂ ಸ್ವಯಂ |
ಯೋಸ್ಮಾತ್ಪರಸ್ಮಾಚ್ಚ ಪರಸ್ತಂ ಪ್ರಪದ್ಯೇ ಸ್ವಯಂಭುವಂ || ೩ ||
ಯಃ ಸ್ವಾತ್ಮನೀದಂ ನಿಜಮಾಯಯಾರ್ಪಿತಂ
ಕ್ವಚಿದ್ವಿಭಾತಂ ಕ್ವಚ ತತ್ತಿರೋಹಿತಂ |
ಅವಿದ್ಧದೃಕ್ಸಾಕ್ಷ್ಯು ಭಯಂ ತದೀಕ್ಷತೇ ಸ
ಆತ್ಮಮೂಲೋವತು ಮಾಂ ಪರಾತ್ಪರಃ || ೪ ||
ಕಾಲೇನ ಪಂಚತ್ವಮಿತೇಷು ಲೋಕೇಷು
ಪಾಲೇಷು ಚ ಸರ್ವಹೇತುಷು |
ತಮಸ್ತದಾಸೀದ್ಗಹನಂ ಗಭೀರಂ
ಯಸ್ತಸ್ಯ ಪಾರೇಭಿವಿರಾಜಿತೇಭಿ ವಿಭುಃ || ೫ ||
ನ ಯಸ್ಯ ದೇವಾ ಋಷಯಃ ಪದಂ
ವಿದುರ್ಜಂತುಃ ಕೋರ್ಹತಿ ಗಂತುಮೀರಿತುಂ |
ಯಥಾ ನಟಸ್ಯಾಭಿಕೃತಿರ್ವಿಚೇಷ್ಟತೋ ಸ
ಆತ್ಮಮೂಲೋವತು ಮಾಂ ಪರಾತ್ಪರಃ || ೬ ||
ದಿದೃಕ್ಷವೋ ಯಸ್ಯ ಪದಂ ಸುಮಂಗಲಂ
ವಿಮುಕ್ತಸಂಗಾ ಮುನಯಃ ಸುಸಾಧವಃ |
ಚರಂತ್ಯ ಲೋಕ ವ್ರತಮವ್ರಣಂ ವನೇ
ಭೂತಾತ್ಮಭೂತಾಃ ಸಹೃದಃ ಸ ಮೇ ಗತಿಃ || ೭ ||
ನ ವಿದ್ಯತೇ ಯಸ್ಯ ಚ ಜನ್ಮಕರ್ಮವಾ
ನ ನಾಮರೂಪೇ ಗುಣದೋಷ ಏವ ವಾ |
ತಥಾಪಿ ಲೋಕಾಪ್ಯಯ ಸಂಭವಾಯ
ಯಃ ಸ್ವಮಾಯಯಾ ತಾನ್ಯನುಕಾಲಮೃಚ್ಛತಿ || ೮ ||
ತಸ್ಮೈ ನಮಃ ಪರೇಶಾಯ ಬ್ರಹ್ಮಣೇನಂತಶಕ್ತಯೇ |
ಅರೂಪಾಯೋರುರೂಪಾಯ ನಮ ಆಶ್ಚರ್ಯಕರ್ಮಣೇ || ೯ ||
ನಮ ಆತ್ಮಪ್ರದೀಪಾಯ ಸಾಕ್ಷಿಣೇ ಪರಮಾತ್ಮನೇ |
ನಮೋ ಗಿರಾಂ ವಿದೂರಾಯ ಮನಶ್ಚೇತಸಾಮಪಿ || ೧೦ ||
ಸತ್ತ್ವೇನ ಪ್ರತಿಲಭ್ಯಾಯ ನೈಷ್ಕರ್ಮ್ಯೇಣ ವಿಪಶ್ಚಿತಾ |
ನಮಃ ಕೈವಲ್ಯನಾಥಾಯ ನಿರ್ವಾಣಸುಖಸಂವಿದೇ || ೧೧ ||
ನಮಃ ಶಾಂತಾಯ ಘೋರಾಯ ಮೂಢಾಯ ಗುಣಧರ್ಮಿಣೇ |
ನಿರ್ವಿಶೇಷಾಯ ಸಾಮ್ಯಾಯ ನಮೋ ಜ್ಞಾನಘನಾಯ ಚ || ೧೨ ||
ಸರ್ವೀಂದ್ರಿಯ ಗುಣದೃಷ್ಟ್ರೇ ಸರ್ವಪ್ರತ್ಯಯ ಹೇತವೇ |
ಅಸತ್ತಾಚ್ಛಾಯಯೋಕ್ತಾಯ ಸದಾಭಾಸಾಯ ತೇ ನಮಃ || ೧೩ ||
ಕ್ಶೇತ್ರಜ್ಞಾಯ ನಮಸ್ತುಭ್ಯಂ ಸರ್ವಾಧ್ಯಕ್ಷಾಯ ಸಾಕ್ಷಿಣೇ |
ಪುರುಷಾಯಾತ್ಮಮೂಲಾಯ ಮೂಲಪ್ರಕೃತಯೇ ನಮಃ || ೧೪ ||
ನಮೋ ನಮಸ್ತೇಖಿಲಕಾರಣಾಯ
ನಿಷ್ಕಾರಣಾಯಾದ್ಭುತಕಾರಣಾಯ |
ಸರ್ವಾಗಮಾಮ್ನಾಯ ಮಹಾರ್ಣವಾಯ
ನಮೋಪವರ್ಗಾಯ ಪರಾಯಣಾಯ || ೧೫ ||
ಗುಣಾರಣಿಚ್ಛನ್ನಚಿದೂಷ್ಮಪಾಯ
ತತ್ಕ್ಷೋಭವಿಸ್ಫೂರ್ಜಿತ ಮಾನಸಾಯ |
ನೈಷ್ಕರ್ಮ್ಯಭಾವೇನ ವಿವರ್ಜಿತಗಮ
ಸ್ವಯಂಪ್ರಕಾಶಾಯ ನಮಸ್ಕರೋಮಿ || ೧೬ ||
ಮಾದೃಕ್ಪ್ರಪನ್ನ ಪಶುಪಾಶವಿಮೋಕ್ಷಣಾಯ
ತತ್ಕ್ಷೋಭವಿಸ್ಫೂರ್ಜಿತ ಮಾನಸಾಯ |
ಸ್ವಾಂಶೇನ ಸರ್ವತನುಭೃನ್ಮನಸಿ ಪ್ರತೀತ
ಪ್ರತ್ಯಗ್ದೃಶೇ ಭಗವತೇ ಬೃಹತೇ ನಮಸ್ತೇ || ೧೭ ||
ಆತ್ಮಾತ್ಮಜಾಪ್ತಗೃಹವಿತ್ತಜನೇಷು ಸಕ್ತೈ
ರ್ದುಷ್ಪ್ರಾಪಣಾಯ ಗುಣಸಂಗವಿವರ್ಜಿತಾಯ |
ಮುಕ್ತಾತ್ಮಭಿಃ ಸ್ವಹ್ರ್ದಯೇ ಪರಿಭಾವಿತಾಯ
ಜ್ಞಾನಾತ್ಮನೇ ಭಗವತೇ ನಮ ಈಶ್ವರಾಯ || ೧೮ ||
ಯಂ ಧರ್ಮಾರ್ಥವಿಮುಕ್ತಕಾಮಾ
ಭಜಂತ ಇಷ್ಟಾಂ ಗತಿಮಾಪ್ನುವಂತಿ |
ಕಿಂ ತ್ವಾಶಿಷೋ ರಾತ್ಯಪಿ ದೇಹಮವ್ಯಯಂ
ಕರೋತುಮೇದಭ್ರಯೋ ವಿಮೋಕ್ಷಣಂ || ೧೯ ||
ಏಕಾಂತಿನೋ ಯಸ್ಯ ನ ಕಂಚನಾರ್ಥಂ
ವಾಂಛಂತಿ ಯೇ ವೈ ಭಗವತ್ಪ್ರಪನ್ನಾಃ |
ಅತ್ಯದ್ಭುತಂ ತಚ್ಚರಿತಂ ಸುಮಂಗಲಂ
ಗಾಯಂತ ಆನಂದಸಮುದ್ರಮಗ್ನಾಃ || ೨೦ ||
ತಮಕ್ಷರಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಪರಂ ಪರೇಶ
ಮವ್ಯಕ್ತಮಾಧ್ಯಾತ್ಮಿಕಯೋಗಗಮ್ಯಂ |
ಅತೀಂದ್ರಿಯಂ ಸೂಕ್ಷ್ಮಮಿವಾತಿದೂರ
ಮನಂತಮಾದ್ಯಂ ಪರಿಪೂರ್ಣಮೀಡೇ || ೨೧ ||
ಯಸ್ಯ ಬ್ರಹ್ಮಾದಯೋದೇವಾ ವೇದಾ ಲೋಕಾಶ್ಚರಾಚರಾಃ |
ನಾಮರೂಪವಿಭೇದೇನ ಫಲ್ಗ್ವ್ಯಾ ಚ ಕಲಯಾ ಕೃತಾಃ || ೨೨ ||
ಯಥಾರ್ಚಿಷೋಗ್ನೇಃ ಸವಿತುರ್ಗರ್ಭಸ್ತಯೋ
ನಿರ್ಯಾಂತಿ ಸಂಯಾತ್ಯಸಕೃತ್ಸ್ವರೋಚಿಷಃ |
ತಥಾ ಯತೋತಂ ಗುಣಸಂಪ್ರವಾಹೋ
ಬುದ್ಧಿರ್ಮನಃ ಖಾನಿ ಶರೀರಸರ್ಗಾಃ || ೨೩ ||
ಸ ವೈ ನ ದೇವಾಸುರಮರ್ತ್ಯತಿರ್ಯಕ್
ನ ಸ್ತ್ರೀ ನ ಷಂಡೋ ನ ಪುಮಾನ್ನಜಂತುಃ |
ನಾಯಂ ಗುಣಃ ಕರ್ಮ ನ ಸನ್ನಚಾಸ
ನ್ನಿಷೇಧಶೇಷೋ ಜಯತಾದಶೇಷಃ || ೨೪ ||
ಜಿಜೇವಿಷೇ ನಾಹಮಿಹಮುಯಾ
ಕಿಮಂತರ್ಬಹಿಶ್ಚಾವೃತ್ತಯೇಭಯೋನ್ಯಾ |
ಇಚ್ಛಾಮಿ ಕಾಲೇನ ನ ಯಸ್ಯ ವಿಪ್ಲವಃ
ತಸ್ಯಾತ್ಮಲೋಕಾವರಣಸ್ಯ ಮೋಕ್ಷಂ || ೨೫ ||
ಸೋಹಂ ವಿಶ್ವಸೃಜಂ ವಿಶವಮವಿಶ್ವಂ ವಿಶ್ವವೇದಸಂ |
ವಿಶ್ವಾತ್ಮಾನಮಜಂ ಬ್ರಹ್ಮ ಪ್ರಣತೋಸ್ಮಿ ಪರಮ್ಪದಂ || ೨೬ ||
ಯೋಗರಂಧಿತಕರ್ಮಣೋ
ಹೃದಿ ಯೋಗವಿಭಾವಿತಾ |
ಯೋಗಿನೋ ಯಂ ಪ್ರಪಶ್ಯಂತಿ
ಯೋಗೇಶಂ ತಂ ನತೋಸ್ಮ್ಯಹಂ || ೨೭ ||
ನಮೋ ನಮಸ್ತುಭ್ಯಸಹ್ಯವೇಗಾಯ
ಶಕ್ತಿತ್ರಯಾಯಾಖಿಲಾಧಿಗುಣಾಯ |
ಪ್ರಪನ್ನಪಲಾಯ ದುರಂತಶಕ್ತಯೇ
ಕದಿಂದ್ರಿಯಾಣಾಮನವಾಪ್ಯವರ್ತ್ಮನೇ || ೨೮ ||
ನಾಯಂ ವೇದ ಸ್ವಮಾತ್ಮಾನಂ ಯಚ್ಛಕ್ತ್ಯಾ ಹಂಧಿಯಾ ಹತಂ |
ತಂ ದುರತ್ಯಯಮಾಹಾತ್ಮ್ಯಂ ಭಗವಂತಮಿತೋಸ್ಮಿ-ಅಹಂ || ೨೯ ||
ಶ್ರೀ ಶುಕ ಉವಾಚ
ಏವಂ ಗಜೇಂದ್ರಮುಪವರ್ಣಿತ ನಿರ್ವಿಶೇಷಂ
ಬ್ರಹ್ಮಾದಯೊ ವಿವಿಧ ಲಿಂಗ ಭಿದಾಭಿಮಾನಾಃ |
ನೈತೇ ಯದೋಪಸೃಪುರ್ನಿಖಿಲಾತ್ಮಕತ್ವಾತ್
ತತ್ರಾಖಿಲಾಮರಮಯೋ ಹರಿರಾವಿರಾಸೀತ್ || ೩೦ ||
ತಂ ತದ್ವತಾರ್ತ್ತಮುಪಲಭ್ಯ ಜಗನ್ನಿವಾಸಃ
ಸ್ತೋತ್ರಂನಿಶಮ್ಯ ದಿವಿಜೈಃಸಹ ಸಂಸ್ತುವದ್ಭಿಃ |
ಛಂದೋಮಯೇನ ಗರುಡೇನ ಸಮುಹ್ಯಮಾನ
ಶ್ಚಕ್ರಾಯುಧೊಭ್ಯಗಮದಾಶು ಯತೋ ಗಜೇಂದ್ರಃ || ೩೧ ||
ಸೋಂತಸ್ಸರಸ್ಯುರುಬಲೇನ ಗೃಹೀತ ಆರ್ತೋ
ದೃಷ್ಟ್ವಾ ಗರುತ್ಮತಿ ಹರಿಂ ಖ ಉಪಾತ್ತಚಕ್ರಂ |
ಉತ್ಖ್ಸಿಪ್ಯ ಸಾಂಬುಜಕರಂ ಗಿರಿಮಾಹ ಕೃಚ್ಛ್ರಾ
ನ್ನಾರಾಯಣಾಖಿಲಗುರೋ ಭಗವನ್ನಮಸ್ತೇ || ೩೨ ||
ತಂ ವೀಕ್ಷ್ಯ ಪೀಡಿತಮಜಃ ಸಹಸಾವತೀರ್ಯ
ಸಗ್ರಾಹಮಾಶು ಸರಸಃ ಕೃಪಯೋಜ್ಜಾರ |
ಗೃಹಾದ್ವಿಪಾಟಿತ ಮುಖಾದರಿಣಾ ಗಜೇಂದ್ರಂ
ಸಂಪಶ್ಯತಾಂ ಹರಿರಮೋಮುಚದುಸ್ರಿಯಾಣಾಂ || ೩೩ ||
|| ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣಾರ್ಪಣಮಸ್ತು ||