ಈ ಪುಟವನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ.
ಅ XVII ---314---
16. ವಾತಕೋಪೇ ಮುಖಂ ರೂಕ್ಷಂ ಸ್ತಬ್ದಂ ವಕ್ತ್ರಂ ಗತಪ್ರಭಂ |
ಪಿತ್ತಕೋಪೇ ಭವೇದ್ರಕ್ತಂ ಪೀತಂ ವಾ ಪರಿತಪ್ತ ಕಂ ||
ಮುಖಪರೀಕ್ಷೆ ಕಫಕೋಪೇ ಗುರು ಸ್ನಿಗ್ಧಂ ಭವೇಚ್ಛ್ಹೂನಮಿವಾನನಂ |
ತ್ರಿಲಿಂಗಂ ಚ ತ್ರಿದೋಷೇ ಸ್ಯಾತ್ ದ್ವಿಲಿಂಗಂ ಚ ದ್ವಿದೋಷಕೇ ||
(ಚಿ. ಸಾ. ಸಂ 1025 )
ವಾತ ಕೋಪಗೊಂಡಾಗ್ಗೆ ಮುಖವು ಒಣಗಿ, ಸ್ತಬ್ದವಾಗಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಭೆಯಿಲ್ಲದ್ದಾಗಿರು
ವದು. ಪಿತ್ತಪ್ರಕೋಪದಲ್ಲಿ ಮುಖವು ಕೆಂಪು ಅಥವಾ ಅರಸಿನ ವರ್ಣವಾಗಿ, ಬೆಂದ ಛಾಯೆ
ಯುಳ್ಳದ್ದಾಗಿರುವದು. ಕಫಪ್ರಕೋಪದಲ್ಲಿ ಮುಖವು ಗುರುವಾಗಿ, ಸ್ನಿಗ್ಢವಾಗಿ ಮತ್ತು
ಬಾಡಿಕೊಂಡಿರುವದು ತ್ರಿದೋಷದಲ್ಲಿ ಮೂರು ದೋಷಗಳ ಲಕ್ಷಣಗಳುಳ್ಳದ್ದಾಗಿಯೂ,
ದಂದ್ವದೋಷದಲ್ಲಿ ಆ ಎರಡು ದೋಷಗಳ ಲಕ್ಷಣಗಳುಳ್ಳದ್ದಾಗಿಯೂ, ಇರುವದು.
17 ರೌದ್ರೇ ರೂಕ್ಷ ಚ ಧೂಮ್ರಾಭೇ ನಯನೇ ಸ್ತಬ್ಧಚಂಚಲೇ |
ತಧಾಭ್ಯಂತರಕೃಷ್ಣಾಭೇ ಭವತೋ ವಾತರೋಗಿಣಃ ||
ಪಿತ್ತರೋಗೇ ತು ಪೀತ್ತಾಭೇ ನೀಲೇ ವಾ ರಕ್ತವರ್ಣಕ |
ಸಂತಪ್ತೇ ಭವತೋ ದೀಪಂ ಸಹೇತೇ ನಾವಲೋಕಿತುಂ ||
ಜ್ಯೋತಿರ್ಹೀನೇ ಚ ಶುಕ್ಲಾಭೇ ಜಲಪೂರ್ಣೇ ಸಗೌರವೇ |
ಮಂದಾವಲೋಕನೇ ನೇತ್ರೇ ಭವತಃ ಕಫಕೋಪತಃ ||
ತಂದ್ರಾಮೋಹಾಕುಲೇ ಶ್ಯಾಮೇ ನಿರ್ಭುಗ್ನೇ ರೂಕ್ಷರೌದ್ರಕೇ |
ಕಣ್ಣಿನ ಪರೀಕ್ಷೆ ರಕ್ತವರ್ಣೇ ಚ ಭವತೋ ನೇತ್ರೇ ದೋಷತ್ರಯೋದಯೇ ||
ದೋಷತ್ರಯೇ ಭವೇಚ್ಚಿ ಹ್ನಂ ನೇತ್ರಯೋಸ್ತು ತ್ರಿದೋಷಜಂ |
ದೋಷದ್ವಯಪ್ರಕೂಪೇ ತು ಭವೇದ್ದೋಷದ್ವ ಯೋದ್ಭವಂ ||
ಏಕದೃಷ್ಟಿ ಯದಾ ನೇತ್ರೇ ಸ್ವಾಧೀನೇ ನ ಚ ರೋಗಿಣಃ |
ಉನ್ಮೀಲಿತೇ ಚ ಭವತಃ ಕ್ಷಣಾದೇವ ನಿಮೀಲಿತೇ ||
ಸತತೋನ್ಮೀಲಿತೇ ನೇತ್ರೇ ಯದ್ವಾ ನಿತ್ಯಂ ನಿಮೀಲಿತೇ |
ವಿಲುಪ್ತ ಕೃಷ್ಣ ತಾರೇ ಚ ಭ್ರಮದ್ದೂಮ್ರೋಗ್ರತಾರಕೇ ||
ಬಹುವರ್ಣೇ ಚ ಭವತೋ ವಿಕೃತಾನೇಕಚೇಷ್ಟಿತೇ |
ನೇತ್ರೆ ಮೃತ್ಯುಂ ಕಧಯತೋ ರೋಗಿಣೋ ನಾತ್ರ ಸಂಶಯಃ ||
ಸೌಮ್ಯದೃಷ್ಟಿ ಪ್ರಸನ್ನಾಭೇ ಪ್ರಕೃತಿಸ್ದೇ ಮನೋರಮೇ |
ನೇತ್ರ ಕಧಯತಃ ಶೀಘ್ರಂ ರೋಗಶಾಂತಿಂ ಚ ರೋಗಿಣಃ ||
(ಚಿ. ಸಾ. ಸಂ. 1024-25 )
ವಾತರೋಗಿಯ ಕಣ್ಣುಗಳು ರೌದ್ರವಾಗಿಯೂ, ರೂಕ್ಷವಾಗಿಯೂ, ಒಳಗೆ ಕಪ್ಪಾ
ಗಿಯೂ, ಹೊರಗೆ ಹೊಗೆಯ ವರ್ಣವಾಗಿಯೂ, ಸ್ತಬ್ದವಾಗಿಯೂ, ಚಂಚಲವಾಗಿಯೂ
ಇರುವವು.ಪಿತ್ತರೋಗದಲ್ಲಿ ಕಣ್ಣುಗಳು ಅರಸಿನ, ನೀಲ ಅಧವಾ ಕೆಂಪು ವರ್ಣವುಳ್ಳವಾಗಿ
